Indië Verloren… toont de twijfelachtige geschiedenis over oorlog in Indonesië

De Rotterdamse filmmaker In-Soo Radstake onthult in Indië Verloren… (Selling a Colonial War) hoe de Nederlandse overheid decennialang het frame van een gerechtvaardigde oorlog in Indonesië in stand hield door framing, propaganda en politieke besluiten. De film belicht, voor het eerst vanuit een internationaal perspectief, de ingrijpende gevolgen van dit beleid en hoe deze geschiedenis het debat tot op de dag van vandaag beïnvloed.

De documentaire wordt vanaf 11 januari vertoond in de bioscopen maar op 4 januari is er al een voorpremière bij LantarenVenster. Na de voorstelling is regisseur In-Soo Radstake aanwezig voor vragen. Journalist Tara Lewis modereert het gesprek.

Over de documentaire

De onthullende documentaire belicht op confronterende wijze hoe de Nederlandse overheid decennialang - bijna tot op de dag van vandaag - het frame van een gerechtvaardigde oorlog in Indonesië (1945-1949) in stand hield. De film werpt een scherp licht op de twijfelachtige rol van politici, media en historici in dit proces. Het onthult hoe de regering en topdiplomaten via voorlichtingsdiensten, kranten, bioscoopjournalen en propagandafilms het narratief van haar handelingen tijdens de Indonesische strijd voor onafhankelijkheid stuurden, en uiteindelijk de controle over deze geschiedenis verloren.

Als Indonesië kort na de Tweede Wereldoorlog haar onafhankelijkheid van haar kolonisator Nederland uitroept, markeert dat het begin van een grootschalig geopolitiek conflict, te midden van de opkomende Koude Oorlog en dekolonisatiebewegingen wereldwijd. Nederland, dat al 350 jaar heerste over 'Ons Indië' en er economisch van afhankelijk is, weigert om het kroonjuweel van haar koloniale rijk op te geven. Het beheren van een land met 70 miljoen inwoners geeft het kleine Nederland (slechts 9 miljoen inwoners) niet alleen aanzien maar ook inspraak in de wereldpolitiek.

De oorlog werd als een 'politionele actie' geframed om de indruk van een lokaal conflict te wekken, niet een strijd voor onafhankelijkheid. Dit overtuigde in Nederland, maar niet internationaal. De VN Veiligheidsraad bekritiseerde Nederland scherp, met wereldwijde bemoeienis tot gevolg. De Verenigde Staten, Engeland, Australië en India spelen een belangrijke rol.

De internationale gemeenschap keert zich tegen Nederland, dat alle zeilen bijzet om haar machtspositie te behouden. Hierbij stuurt Nederland ongrondwettig soldaten naar haar kolonie en zet dienstweigeraars gevangen. Bovendien zorgde men middels de Verjaringswet ervoor dat oorlogsmisdaden uit deze oorlog wél konden verjaren.

Over In-Soo Radstake

In-Soo Radstake werd in 1979 geboren in Seoul, Zuid-Korea. Hij studeerde journalistiek en werkte vervolgens als regisseur en producent aan diverse speelfilms, documentaires, en theaterproducties. In 2017 keek hij op verzoek van producent Nadadja Kemper naar een tiental oral history interviews keek die zij hadden gedaan met Indië-veteranen en één dienstweigeraar. Wat hem opviel was dat zij allemaal spraken in dezelfde terminologie: ze gingen er heen om de kolonie te bevrijden van de Japanners, of ze gingen om er orde en rust te brengen. Ze hadden vrijwel allemaal geen idee dat ze in een guerrilla-oorlog terecht kwamen.

Hij begon me af te vragen hoe het kon dat ze allemaal dezelfde woorden gebruikten. Zo kwam hij al snel terecht op de (militaire) voorlichting en hoe de oorlog vanaf het prille begin is geframed als een humanitaire actie. Gezien zijn journalistieke achtergrond raakte hij bevangen door dit gegeven en de machinerie die erachter schuilging.

Doordat zijn partner (Dewi Reijs) Indisch is en zijn kinderen dus ook, kreeg hij al vroeg mee wat de gevolgen van de onafhankelijkheidsstrijd voor Indo-Europese, Chinese en Nederlandse burgerbevolking was in het voormalige Nederlands-Indië: de zogenaamde Bersiap-periode.

Hij begon zo’n beetje alle documentaires, reportages, films en series te kijken die er in Nederland hierover zijn gemaakt, honderden boeken en proefschriften las hij, zowel van Nederlandse als internationale historici. hij begon te begrijpen waarom deze geschiedenis tot op de dag van vandaag nog steeds zo controversieel is. Wat hij zo spannend eraan vindt is de verweving tussen politiek, media, journalisten, veteranen en de internationale gemeenschap. Hoe ze elkaar beïnvloeden, nodig hebben, naar het leven staan. 

Tegelijkertijd besefte hij dat deze geschiedenis dermate ingewikkeld is dat dit eigenlijk niet in
één film te vangen is. Maar hij wilde dat toch proberen: een film voor een (inter)nationaal publiek, die niets of nauwelijks iets weet van deze materie, inzicht bieden in een uiterst complexe geschiedenis die geen verleden tijd is, maar springlevend is vandaag de dag. Die het publiek aan het denken zet, inspireert, verbaast, emotioneert. Een film die zelf debat uitlokt over de thematiek en de geschiedenis.