Historische toekomstideeën bij Nieuwe Instituut

De Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw viert in 2023 de honderdste verjaardag. De collectie wordt beheerd door het Nieuwe Instituut en vanwege het jubileum is daar vanaf 9 december de expositie Nederland op de tekentafel. 100 jaar toekomstideeën te zien. De tentoonstelling viert de rijke Nederlandse geschiedenis van ruimtelijke planning en ontwerp en omvat nieuwe ontwerpvoorstellen, maar ook belangrijke historische werken.

Als reactie op maatschappelijke uitdagingen als klimaatverandering, huisvesting, energietransitie en sociale rechtvaardigheid, staat de ruimtelijke inrichting van Nederland weer volop in de publieke belangstelling. In de expo vieren het Nieuwe Instituut en het College van Rijksadviseurs de lange en toonaangevende traditie van architectuur, ruimtelijke planning en ontwerp in ons land, in een zoektocht naar antwoorden op de urgenties van nu.

De tentoonstelling toont hoe ontwerpers uit het verleden omgingen met de opgaven van hun tijd. Door heden, verleden en toekomst met elkaar te verbinden wordt getoond dat er inspiratie uit het verleden kan worden geput om de uitdagingen van nu op te lossen. 

4 miljoen items

De tentoonstelling bestaat uit talloze voorbeelden afkomstig uit de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, en is daarmee ook een eerbetoon aan het honderdjarig bestaan van deze collectie. Nieuwe Instituut beheert circa zevenhonderd archieven en verzamelingen met in totaal zo’n 4 miljoen items, zoals schetsen, voorontwerpen, werktekeningen, zakelijke en persoonlijke correspondentie, foto's, maquettes, affiches en verzamelde knipsels en tijdschriftartikelen. Het is daarmee een van de grootste architectuurcollecties ter wereld.

In Nederland op de tekentafel is werk te zien van bekende architecten en stedenbouwkundigen als Gerrit Rietveld, Piet Blom, Rem Koolhaas en de Office for Metropolitan Architecture (OMA) en Herman Hertzberger, naast werk van minder bekende ontwerpers. Zij ontvouwen hun ideeën voor een toekomstige samenleving aan de hand van inspirerende en soms provocerende voorstellen.  

Samenwerking met College van Rijksadviseurs

De tentoonstelling is een samenwerking met het College van Rijksadviseurs, een multidisciplinair adviescollege dat vanuit een onafhankelijke positie door inzet van ontwerpkracht, bewindspersonen adviseert over actuele maatschappelijke opgaven en omgevingskwaliteit. Voor de tentoonstelling putte het College uit recent werk, van ontwerpprijsvragen voor biobased wonen en vluchtelingenhuisvesting, tot zijn ‘Young Innovators’-programma, waarbij jonge, talentvolle (landschaps)architecten en stedenbouwkundigen zich richten op grote ruimtelijke opgaven als herbestemming, energietransitie, nieuwe cultuurlandschappen en de wateropgave.

Rijksbouwmeester Francesco Veenstra: “De opgaven waar we nu voor staan, vragen om ver vooruitkijken. Niet om mooie vergezichten te schetsen, maar om te achterhalen wat we nu moeten doen. Ontwerpers spelen een belangrijke rol in het verbeelden van de toekomst, want verandering begint met verbeelding. Alles wat we denken, zeggen en doen, heeft invloed op hoe de toekomst eruit zal zien. Wat we ons niet kunnen voorstellen, kunnen we ook niet tot stand brengen. Deze tentoonstelling biedt vanuit het verleden inspiratie voor de toekomst. Het lot van toekomstige generaties ligt in onze handen. De 22e eeuw begint nu."

Toonaangevende traditie

Aric Chen, algemeen en artistiek directeur, Nieuwe Instituut: “Nederland heeft een toonaangevende traditie van architectuur en ruimtelijke planning, terwijl we tegelijkertijd worden geconfronteerd met bekende uitdagingen op het gebied van huisvesting, landgebruik, milieu en sociale rechtvaardigheid. Het 100-jarig jubileum van onze collectie Nederlandse architectuur en stedenbouw is het perfecte moment om de kennis van het verleden samen te brengen met de verbeeldingskracht van het heden. Samen vormen ze een krachtige combinatie om mee naar de toekomst te kijken.”

Coverbeeld: C. van Eesteren en Th. van Doesburg (kleurontwerp). Prijsvraagontwerp voor een winkelgalerij aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag, 1924. Archief C. van Eesteren. Collectie Nieuwe Instituut,