Beestachtig schattig?
Het allereerste filmpje op YouTube was van een olifant. Baby’s leggen we een dierenknuffel in de wieg. En de hond heeft, soms met een modieus jasje aan, de status van volwaardig familielid.
Wij mensen zijn heel veel met dieren bezig. Wetenschapper en universitair docent Maarten Reesink legt uit hoe dat zit.
Mensendieren
Menselijke dieren kennen we al sinds de middeleeuwen, met fabels over wijze uilen, moedige leeuwen en sluwe vossen. En in tekenfilms houden dieren zich ook met ‘mensenproblemen’ bezig. Waarom vinden we dat leuk?
Reesink: ‘Wij mensen zijn dieren die graag verbinding zoeken. Contact, herkenning en reacties vinden we prettig, vooral bij dieren die op onze baby’s lijken, met bolle vormen en ronde ogen die voorin het gezicht staan. Daar willen we voor zorgen. In de wetenschap is er zelfs een woord voor onze reactie: the cute response. Zonder het zelf te willen maken onze hersens oxytocine aan, een knuffelhormoon. Honden en katten maken daar heel dankbaar gebruik van. Ze hebben op deze manier zelfs een lekker droog en warm plekje in huis veroverd en hoeven niet meer op jacht naar eten.’
Menselijke eigenschappen
‘Vroeger was het heel onwetenschappelijk om over emoties en karakters te spreken bij dierenonderzoek. Er is ook een woord, antropomorfisme, als we menselijke eigenschappen projecteren op dieren of dingen. Een beetje verouderd, als je het mij vraagt. Want de mens is nu eenmaal ook een dier, en we begrijpen nu beter dat veel menselijke eigenschappen gewoon dierlijke eigenschappen zijn. We moeten alleen oppassen dat we niet te veel invullen vanuit ons eigen menselijke perspectief. Ook bij elkaar, trouwens.’
Dierenmensen
We zien als mensen dus veel van onszelf terug in dieren. Maar hoe zit dat andersom, bijvoorbeeld als wij mensen een winterslaapje willen houden en dan in de lente willen dartelen? Hoe dierlijk zijn wij?
Reesink: ‘Mensen zíjn gewoon dieren. Ik zeg weleens dat ik een kat in een mensenlichaam ben. De meeste katten worden het liefst met rust gelaten en leven solitair. Onze lievelingsdieren, bijvoorbeeld een giraffe, een beer, een vogel, zeggen wel wat over ons. Maar vooral over hoe wíj die dieren zien. Vraag je dus af hoe jij denkt dat giraffen en beren zich gedragen. En bedenk ook dat het ene dier het andere niet is. Genoeg katten zijn heel sociaal of gedragen zich als hondjes. Hoe ik katten zie, geldt dan misschien vooral voor míjn kat.’
Persoonlijkheid
‘Dieren hebben niet alleen een eigen karakter maar ook een eigen geschiedenis en dat maakt ze onderling verschillend. In Rotterdam kent iedereen Bokito, maar de rest van zijn familie heeft ook allemaal een eigen naam en levensverhaal. Nog verder: de rest van de dierentuin zit vol met persoonlijkheden. En de veestallen waar we van eten ook. Grote groepen worden anoniem voor ons. Ik denk dat het daarom goed is aandacht voor individualiteit te hebben. Net als bij mensen: niet iedereen van een bepaalde groep is hetzelfde.’
De tentoonstelling We are Animals is tot en met 21 oktober te zien én is onderdeel van de Rotterdam Art Week (30 juni t/m 4 juli).
Dit artikel is te lezen in de juli/augustus editie van het Uitagenda Rotterdam magazine. Bekijk het magazine hier.
