Gebouwen door Vrouwen met boeklancering én tentoonstelling in Centrale Biblotheek

Sofie van Brunschot (34) krijgt nóg de bibbers van die ellenlange gang aan de TU Delft, op de faculteit Bouwkunde, vol zwartwitportretten van beroemde architecten. ’’Allemaal oude mannen, en ook nog eens boven ooghoogte. Alsof ze op je neerkijken.’’ Over vrouwen in de architectuur is maar weinig bekend. Sofie besloot hun namen en werk te verzamelen in een ‘excelletje’, maar dat liep nogal uit de hand. Afgelopen maart lanceerde ze het platform Gebouwen door Vrouwen. Daarnaast organiseert ze tours, en er komt zowel een boek als een expositie in de Centrale Bibliotheek. Op 7 juni is de boeklancering en de opening van de expositie.

Tekst: Britte Kramer

Wat is Gebouwen door Vrouwen?

’’In de kern is het een database: een overzicht van gebouwen en landschappen ontworpen door vrouwen. Heel objectief, zonder selectie of het werk wel goed of significant genoeg is. Aan die database hangen activiteiten vast, zoals tours, lezingen en het boek dat in juni uitkomt: een soort stadsgids met vijftig gebouwen door vrouwen in Rotterdam. Rond de lancering, tijdens Rotterdam Architectuur Maand, komt er een tentoonstelling in de foyer van de Centrale Bibliotheek, waar we acht gebouwen uitlichten. Dáár koppelen we dan weer stadswandelingen aan vast.’’

Waarom moest dit project er komen?
’’Veel vrouwelijke architecten hebben nooit bekendheid gekregen, puur om het feit dat ze vrouw waren. Ik wil hun werk vieren, en zo hun zichtbaarheid vergroten. Omdat ik rolmodellen miste, ben ik een aantal jaar terug zelf gaan inventariseren. Ik begon hier in Rotterdam, en organiseerde voor Urbanistas RDAM een excursie langs gebouwen ontworpen door vrouwen. Daarnaast probeerde ik via Instagram elke week een project uit te lichten. Zo kwam ik in contact met andere jonge architecten die rolmodellen misten, en met onderzoekers bij het Nieuwe Instituut, die de rol van vrouwen in de geschiedenis van de architectuur onderzochten.’’

Hoe is de situatie nu?

’’De manvrouwverdeling onder studenten is 50/50, maar in het register van architecten – die titel krijg je twee jaar na je afstuderen – is slechts 25 procent vrouw. De sector is best taai: je draait heel veel uren voor weinig geld en krijgt weinig waardering voor je werk. Daarom doen veel vrouwen op een gegeven moment een stap terug. Zelf heb ik na mijn afstuderen in 2017 bij drie verschillende architectenbureaus gewerkt, en inmiddels de overstap gemaakt naar AIR (Architectuur Instituut Rotterdam), waar we onder meer de Rotterdam Architectuur Maand organiseren.’’

Ontwerpen vrouwen anders dan mannen?

’’Vroeger wel. Er was zelfs een vrouwenadviescommissie die na de oorlog advies gaf, aan onder meer de gemeente, om de kwaliteit van nieuwe woningen te verhogen. Mannen waren bijna nooit thuis, dus hoe konden zij weten hoe ze een woning moesten ontwerpen? Nu is dat gelukkig wel anders, maar sommige dingen blijven. Zo had ik het tijdens een les aan masterstudenten Architectuur eens over kolfruimtes, en wist een aantal mannen niet wat dat waren. En die glazen trap in de Apple Store is een heel cool idee, maar niet voor vrouwen die een rokje dragen. Andersom geldt het natuurlijk ook. Ik ontwierp ooit een heel mooie plint voor een woontoren, maar mijn mannelijke collega’s zeiden: ‘Dat kunnen we niet doen, dit is echt een pishoekje.’ In mijn hoofd was dat nóóit opgekomen. Zo zijn er heel wat voorbeelden waarom diversiteit belangrijk is binnen de architectuur, en zeker niet alleen op het gebied van sekse. Denk bijvoorbeeld aan bidruimtes.’’

Hoe doet Rotterdam het, op dit vlak?

’’Als je goed zoekt, zijn er gelukkig redelijk wat gebouwen door vrouwen ontworpen. In het boek staat bijvoorbeeld de gouden kroon bovenop Pakhuis Santos, het nieuwe Nederlands Fotomuseum. Die is ontworpen door twee vrouwen, die toevallig allebei Karin heten. Marja Haring is een Rotterdamse architect die ik door dit project heb leren kennen. Zij werkte voor Gemeentewerken en heeft superveel bruggen in en om Rotterdam ontworpen – meer dan honderd, denkt ze. Lotte Stam-Beese was hoofd van de afdeling Stedenbouw bij de gemeente en heeft veel Rotterdamse wijken ontworpen tijdens de wederopbouw. Zij is amazing - zó cool en vooruitstrevend. En dan heb je nog Francine Houben van onder meer Woongebouw Montevideo: de grande dame van de Nederlandse architectuur, die ook internationaal heel succesvol is.’’

Wat is jouw favoriet?

’’De RVS-flat. Die werd in de jaren 50 ontworpen voor ongehuwde werkende vrouwen. In die tijd werd je dan gezien als het losertje van de samenleving en woonde je óf nog thuis, óf bij een hospita, zonder zelfstandigheid. Dat die flat voor hen gebouwd is, vind ik fantastisch. Ze noemen het ook wel ‘de hunkerbunker’. Er is een mooie documentaire over gemaakt, waarin een bewoonster vertelt dat ze helemaal door het dolle waren dat ze hun eigen plek hadden – en dan was-ie ook nog eens ontworpen door een vrouw. Als architect vind ik het sowieso een supermóóie flat, in die typische wederopbouwstijl: no-nonsense en met allerlei slimme ontwerpoplossingen, zoals ramen met scharnieren in het midden, zodat je van binnenuit de ramen kon lappen.’’

Hoe zijn de reacties?

’’Door de evenementen die ik organiseer, merk ik dat het echt een soort platform is: een goed excuus voor vrouwelijke architecten, en ook voor mannen, om bij elkaar te komen. Dat is een onverwachte bijkomstigheid, die ik steeds meer als extra doel begin te zien. Het is zo belangrijk om het over dit onderwerp te hebben. Gebouwen door Vrouwen is daar een goeie kapstok voor, vooral omdat het zo’n positief, vrolijk project is.’’

Coverfoto: Rosa Quist

Boeklancering én opening tentoonstelling op zaterdag 7 juni om 14:30 in Centrale Bibliotheek 

Gebouwen door Vrouwen en nai010 uitgevers organiseren een feestelijke middag in de Centrale Bibliotheek ter ere van de lancering van Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam. Tijdens het event vertellen de makers alles over de totstandkoming van deze bijzondere publicatie. Ook wordt op 7 juni de gelijknamige expositie geopend, waarin acht Rotterdamse Gebouwen door Vrouwen worden uitgelicht, waaronder de Kruispleinflat, Pakhuis Santos en de Zonnetrap. Aanmelden kan via deze link,