Het Nederlands Fotomuseum verwerft drie werken uit Rineke Dijkstra’s iconische Strandportretten-serie. Het zijn twee portretten van grotere groepen jongeren die pas recent door de kunstenaar zijn vrijgegeven en een individueel portret dat deel uitmaakte van haar oorspronkelijke selectie uit de jaren negentig. Dat laatste werk, Hilton Head Island, S.C., June 22, 1992, zal getoond worden in de permanente expositie de Eregalerij van de Nederlandse fotografie.
De serie Strandportretten, waarmee Rineke Dijkstra haar naam vestigde als kunstenaar, maakte zij tussen 1992 en 1998 in de Verenigde Staten en West- en Oost Europa en Oekraïne. Het strand is niet de meest voor de hand liggende plek om een portret te maken en zeker niet met een dure en kwetsbare technische camera die erg gevoelig is voor zandkorrels. Rineke Dijkstra nam dat voor lief, omdat zij juist dáár haar modellen vond.
In haar strandportretten isoleert Dijkstra kinderen, tieners en jongvolwassenen voor de vloedlijn, met de branding, de horizon en de lucht daarachter. Ze werkt daarbij met een grote, analoge platencamera op statief. Deze camera brengt een trage manier van werken met zich mee, en vereist een concentratie, zowel van de fotograaf als van de geportretteerden, die je terugziet in hun blik en in hun houding. Doordat Dijkstra zich concentreert op de figuur en de context zo veel mogelijk beperkt, ontstaat een gelijkheid in de vorm te die de toeschouwer nadrukkelijk uitnodigt om zich in de individualiteit van elk van de geportretteerden te verdiepen. Doordat de jongeren precies in het vlak van die beperkte scherptediepte staan, lijken ze los te komen van de achtergrond en krijgen ze een zekere sculpturale kwaliteit.
Nieuwe wending van een archief
Deze aankoop draait om de herontdekking van een archief - een proces dat zich na meer dan dertig jaar voltrekt. De oorspronkelijke selectie van Rineke Dijkstra’s Strandportretten was destijds een krachtig statement, waarin vooral de aandacht voor het individu centraal stond. Die selectie werd opgepikt en gewaardeerd om de manier waarop Dijkstra haar modellen vastlegde. Nu, drie decennia later, heeft Dijkstra met nieuwe ogen naar haar archief gekeken en bewust andere werken geselecteerd, waarmee de serie een nieuwe wending krijgt.
Ze ontdekte dat ze enkele beelden die ze destijds niet selecteerde, nu juist als waardevol beschouwt. Zelf zegt ze hierover dat ze in de eerste selectie meer op individuen en kleinere groepen was gespitst. Deze herwaardering laat zien hoe de betekenis van een archief in de loop der tijd kan veranderen; een perspectief dat het museum deelt in zijn rol als hoeder van archieven van fotografen en van het Nederlands fotografisch erfgoed.
De twee groepsportretten, die nog niet in een museale collectie in Nederland voorkomen, zijn niet los te zien van de oorspronkelijke serie - juist in relatie tot het eerder gekozen werk krijgen ze hun volle betekenis.
Rineke Dijkstra zegt hierover: “In de individuele portretten zocht ik naar authenticiteit. In die eigenheid, die zich manifesteert in een houding, een blik of een klein gebaar, zie je de emotionele en fysieke bijzonderheden en kun je een glimp van individualiteit aflezen. In de groepsportretten gaat het eerder over het collectieve, hoe mensen zich tot elkaar verhouden en hoe hun onderlinge relatie zichtbaar wordt. In de pubertijd, als jonge mensen in de overgangsfase van kind naar volwassenheid verkeren, zijn ze kwetsbaar en zoeken ze houvast bij de groep. Juist in de uniformiteit (van kleding en houding) vinden zij elkaar en geven ze elkaar kracht.”
Directeur Birgit Donker: “Voor het Nederlands Fotomuseum is deze aankoop niet alleen een inhoudelijke verrijking van de Collectie, we bezitten nog geen werk van Rineke Dijkstra, maar ook een reflectie op onze eigen museale praktijk. Net als Rineke Dijkstra kijken wij als museum voortdurend naar fotografische archieven en onderzoeken we hoe de betekenis van beelden zich door de tijd heen ontwikkelt. Door deze serie op te nemen in onze Collectie, kunnen we dit proces niet alleen tonen, maar ook overbrengen aan ons publiek. We zien het als onze taak om als museum inzicht te geven in de praktijk van fotografen en de dynamiek van hun werk door de tijd heen.”
